De Nederlandse democratie

Beste dames en heren,

Hieronder een stukje dat ik gister geschreven heb.

'De Nederlandse democratie, of het gebrek eraan.'

Veel democratieën hebben zich tegenwoordig onderworpen aan de ‘representatieve democratie’, waarbij een kleine, ‘representatieve’ groep het bestuur in handen heeft. In Nederland hebben we dat georganiseerd in de vorm van een zogeheten parlementair systeem, waarbij burgers via gekozen vertegenwoordigers invloed hebben op de politieke beleidvorming. Dit houdt in dat wij geregeerd worden door een parlement, oftewel de Staten-Generaal, bestaande uit de Eerste- en Tweede kamer. Daarnaast zijn er de regering en het kabinet. De regering bestaat uit de koning en de ministers en het kabinet bestaat weer uit alle ministers van de zittende regering en hun staatssecretarissen. Deze instellingen gaan dus samen over het bestuur van het Rijk en wij als haar burgers hebben het recht om via verkiezingen daar een draai aan te geven.

Tevens hebben kiesgerechtigden sinds 2006 het recht om een zogeheten ‘burgerinitiatief’ in te dienen; een voorstel dat ingediend kan worden om een bepaald onderwerp op de agenda van de Tweede Kamer te kunnen plaatsen. Hier zitten echter haken en ogen aan: “slechts een kwart van de Kamerleden denkt dat de democratie beter zou functioneren als burgers meer invloed zouden krijgen in het besluitvormingsproces, zo bleek uit Parlementsonderzoek”, schreef Marije Willems al vier jaar geleden. Als wij kijken naar het aantal initiatieven dat ‘ontvankelijk’ is verklaard zien we dat het er maar drie geweest zijn. Het burgerinitiatief stelt dus eigenlijk, helaas, vrij weinig voor.

Wij als burgers hebben dus alleen invloed op ons bestuur via allerlei verkiezingen, welke eens in de vier jaar plaatsvinden. De gemiddelde Nederlandse burger heeft dus kort door de bocht, als het kabinet niet valt, eens per vier jaar het recht om van zich te laten horen. De rest van de tijd wordt er vaak niet naar zijn mening gevraagd. Dat is vrij logisch als 75% van de Kamerleden het hier volkomen mee eens is: de democratie functioneert volgens hen nou eenmaal beter zonder veel invloed van de burgers. Ironie noemen ze dat.

En toch is het helemaal niet zo ironisch als dat het lijkt. Niet voor niets leven wij in een ‘representatieve democratie’; wij hebben ervoor gekozen om ons bestuur uit handen te geven. Het is niet meer dan logisch dat de door ons gekozen bestuurders, nu zij de macht hebben, er niet veel voor voelen om deze weer terug te geven aan de mensen van wie zij deze hebben gekregen. Het is een eeuwenoud principe dat verkregen macht vaak pas onder dwang afgestaan wordt.

Hierbij moet geconstateerd worden dat dit hand-in-hand gaat met het bestaan van politieke partijen. Het bestaan hiervan is inmiddels niet meer weg te denken uit de Nederlandse politiek en op zich is er dan ook niks mis met politieke partijen, zolang men maar open staat voor de mening van een andersdenkende en deze mening ook respecteert, ongeacht of de andersdenkende in dezelfde partij zit of niet. Het gevaar met partij-democratie is dan ook dat men misschien deze andere mening niet wilt horen en alleen het eigen partijprogramma verheerlijkt. Rechts luistert niet naar links, progressief niet naar conservatief, en vice versa. Men zit te opgesloten in het eigen ideologische hokje om te realiseren dat de ander misschien ook een punt heeft.

De kinderachtigheid ervan wordt op dit moment goed gesimuleerd in de Staten-Generaal. In plaats van dat onze leiders hun geschillen opzij leggen en gezamenlijk proberen om het land uit de crisis te leiden staan oppositie en coalitie lijnrecht tegenover elkaar, alsof je in een dierentuin bent aanbeland. De een staat als een verwend nest gekke bekken te trekken naar de als aap verklede ander, in de hoop deze tot waanzin te drijven. De ander daarentegen zoekt koortsachtig naar een hoop stront om deze naar de een te gooien. Geen van beide zal elkaar de hand reiken; in plaats van te kijken naar wat het beste is voor het land tracht men alleen de eigen kiezers te plezieren. Juist nu het land sterk leiderschap nodig heeft en politici die verder durven kijken dan de cijfertjes houdt men met spanning de peilingen in de gaten.

Met partijen die zo lijnrecht tegenover elkaar staan kunnen Nederlandse burgers nog lang wachten op de democratisering van onze democratie. Van de 150 zetels is 25% voor meer inspraak van het volk, dus afgerond zo’n 37 a 38 zetels. Deze zetels zijn echter verspreid over de diverse partijen in de Staten-Generaal, welke sterk verdeeld is. Een VVD’er en een SP’er zijn het misschien op dit punt eens, maar ze zullen eerst hun eigen partij moeten overtuigen voor zij überhaupt met een witte vlag hun bolwerk durven te verlaten, omdat zij natuurlijk niet samen kunnen overleggen zonder eerst hun partij om toestemming te vragen.

Daar komt ook nog bij dat de politieke partijen niet de poten onder hun zetels vandaan gaan zagen. Niet alleen zullen ze macht verliezen door deze terug te geven aan het volk, maar ook zullen partijen minder belangrijk worden, zo niet verdwijnen, omdat het een heel ander systeem op zou leveren. Door middel van moderne communicatiemiddelen zou het mogelijk zijn om een gedeeltelijk directe democratie in te stellen, maar ook zou er jaarlijks een apart orgaan samengesteld kunnen worden dat dezelfde rechten heeft als de Tweede Kamer, waar via loting alle stemgerechtigde burgers zitting in kunnen krijgen. Zo zijn er nog veel andere mogelijkheden te verzinnen, maar deze gaan allemaal ten koste van de partijdemocratie.

Een meer democratische democratie ziet maar een kwart van de Kamerleden zitten, de rest gaat er van uit dat dit geen bevorderlijk effect heeft. Misschien omdat zij bang zijn dat ze macht in moeten leveren of omdat zo lang opgesloten hebben gezeten in hun hokje dat ze geen andere ideologie meer kunnen verdragen. En misschien is het wel omdat ze heel goed begrijpen dat wanneer het volk meer inspraak krijgt het misschien wel eens gedaan kan zijn met de politieke partijen.

Of een meer democratisch bestel een positief effect heeft komen we maar op één manier te weten, namelijk door het uit te proberen. De kans dat dat ooit gaat gebeuren? Nihil. Misschien een goed idee voor een burgerinitiatief. Tot die tijd leven we in een schijndemocratie en kiezen wij eens in de vier jaar onze tirannen, welke ongestraft kunnen doen waar ze zin in hebben - zolang als ze geen kiezers verliezen.

Gegroet,
Augustus