Esthetische mierenneukerij bij antieke namen

Geachte dames en heren,

Een betoog dat ik geschreven heb voor en opdraag aan Septimus Atilius Macer. Hieronder in enigszins aangepaste versie, omdat je nou eenmaal niet het taalgebruik dat gangbaar is in brieven uit de context kan rukken zonder extra verduidelijking te geven.

'Esthetische mierenneukerij bij antieke namen.'

Voor de Romeinen is de Griekse cultuur een zeer grote inspiratiebron geweest - al wilden ze dit zelf liever niet toegeven. Deze invloed nam gigantisch toe na de verovering van Griekenland door de Romeinen in de tweede eeuw voor Christus en leidde tot de ‘verlatinisatie’ van veel Griekse namen en termen. Zo werd Herodotos in het Latijn Herodotus. Dit was natuurlijk al daarvoor plaats gevonden, maar nu gebeurde het op veel grotere schaal. Misschien niet zeer schokkend voor ons, maar voor de contemporaine Grieken een doorn in het oog!

We zien deze verlatinisatie ook terug in de eerste eeuw na Christus, wanneer een Griekse historiograaf en filosoof genaamd Ploutarchos de Romeinse naam Lucius Mestrius Plutarchus aanneemt, al moet in het oog gehouden worden dat de enige klankverandering optreedt in de verandering van -os naar -us. Zeer schokkend is dit dus niet, vooral niet als in het oog gehouden wordt dat Plutarchus vrijwillig een Romeinse naam aannam en daar dus schijnbaar geen problemen mee had.

Waar hij misschien als trotse Griek wel problemen mee zou hebben is de manier waarop in hedendaagse talen zijn naam opgeschreven wordt. In het Nederlands is dat gewoon Plutarchus, maar in het Engels en het Duits Plutarch, om het maar niet te hebben over de Fransen die er, eigenwijs als ze zijn, Plutarque van maken. Zie daar nog maar Ploutarchos uit af te leiden; een vrijwel onmogelijke opgave voor mensen die niet bekend zijn met de hedendaagse conventies en literatuur uit een andere taal moeten kunnen lezen - en begrijpen.

Dit zijn algemene conventies waar je vrijwel niet aan ontkomt. Niet alleen Ploutarchos wordt verbasterd tot Plutarch, maar ook de Romeinse keizer Domitianus wordt afgekort tot Domitian, en zo zijn er nog tientallen voorbeelden te noemen. Het zijn echter zaken waar sommige mensen, puristen genaamd, een vreselijk hekel aan hebben en deze conventies dan ook in de wind slaan. Zij schrijven niet Plutarch, maar standvastig Ploutarchos - tegen beter weten in.

Hoewel dit enerzijds een nobel gegeven is, is het desondanks onverstandig dit te doen in literatuur. Natuurlijk zullen doorgewinterde wetenschappers het begrijpen wanneer iemand spreekt over Ploutarchos in plaats van Plutarque, maar voor leken zal het een ongelofelijke chaos worden als de een op de oud-Griekse wijze schrijft en de ander het doet op de manier welke voor zijn taal gangbaar is. Derhalve is het niet verantwoord om je niet aan de conventies te houden, al ben ik zelf van mening dat vanuit esthetisch opzicht Ploutarchos mooier is dan welke hedendaagse variant ook.

Alvorens dit betoog met een laatste tegenargument uitgebreid wordt, zal eerst beschreven worden waarom in dit geval niet tegen de conventies ingegaan moet worden. Inderdaad, het is zeker niet slecht om sceptisch te zijn. Zouden wij ooit van Galileo Galilei gehoord hebben als hij niet sceptisch was? Vast niet. Scepticisme, zo wordt ons geleerd, maakt deel uit van wetenschap; het is de veer die verantwoordelijk is voor de aandrijving ervan en een van de belangrijkste elementen van de menselijke natuur. In dit geval is het echter volstrekt onnodig.

Wanneer de puristen uiteindelijk hun gelijk krijgen en iedereen ter wereld op de antieke wijze namen weergeeft, zal dit verder geen functie hebben, afgezien van het feit dat de puristen dit plezant vinden. Maar dan zijn er wellicht mensen die weer daar op tegen zijn en met tegenargumenten komen, zoals het tegenargument in de volgende alinea - nimmer zal iedereen tevreden zijn.

Als laatste argument zal aandragen worden dat Ploutarchos niet alleen een Griek was, maar ook een Romeins burger. In de extreemste vorm van mierenneukerij moet men Ploutarchos schrijven als het gaat over de Griek en Plutarchus als het gaat over de Romein - onbegonnen werk. We zouden dan dezelfde richtlijn kunnen aanhouden als we doen bij de eerste Romeinse keizer, Imperator Caesar Augustus, welke we Octavianus noemen voor hij de absolute macht heeft vergaard. In die strekking zouden we Ploutarchos schrijven als hij het Romeinse burgerrecht nog niet heeft verkregen en Plutarchus als hij dat wel heeft. Zelfs voor de meest geslepen academici is dat waanzin. Waanzin die niets meer dan een esthetisch doel dient en hoewel dat in sommige gevallen leidt tot verbetering van bepaalde zaken zal dat nu niet gebeuren.

Al met al moet geconcludeerd worden dat hoewel het scepticisme van de menselijke geest geen slecht iets is, het in dit geval niet meer onder de term scepticisme valt maar onder de term mierenneukerij. Door van de conventies af te wijken zal men niet meer dan chaos creëren, slechts voor een esthetisch doeleinde - het is gemakkelijker om ons aan de conventies te houden omdat het anders té ver doorgevoerd moet worden en niet iedereen tevreden gehouden kan worden.